آموزش استثنائي

آموزش استثنائي

تاريخچه

تاريخچه آموزش كودكان استثنايي دركشورسوئد به قرن19ميلادي باز مي‌گردد. امروزه برخي از كودكان مواجه با  نواقص فيزيكي درمدارس پايه عادي آموزش مي‌بينندو اين درحالي است كه  كودكان مواجه با مشكلات يادگيري تحت آموزش‌هاي خاص دانش‌آموزان استثنائي قرار مي‌گيرند.

سطوح وگروه‌هاي سني

مدارس پايه ويژه  دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري به آموزش كودكان رده‌هاي سني 16-7 سال مبادرت مي‌نمايند. گفتني است كه آموزش درمراكز آموزش پايه استثنايي مدت زمان10 سال به طول ‌انجاميده و گذراندن سال 10 براي دانش‌آموزان استثنايي اختياري است. لازم به ذكر است كه مدارس پايه استثنايي تنها موظف به ثبت نام از دانش‌آموزان برخوردار از حداكثر رده سني 20 سال مي‌باشند.

ساختار آموزش كودكان استثنائي

طبق تمهيدات مندرج در «قوانين آموزشي» و آئين‌نامه‌هاي مقطع تكميلي آموزش متوسطه مسئوليت فراهم نمودن امكانات آموزش ويژه دانش‌آموزاني كه نيازمند كمك و حمايت مي‌باشند بر عهده مدارس كشور مي‌باشد. حمايت‌هاي مذكور از دانش‌آموزان مواجه با نواقص جسماني و بينايي به عمل آمده و از طريق ارائه آموزش‌هاي خاص توسط معلمان آموزش‌يافته و برگزاري آموزش‌هاي مداوم به آنان ارائه مي‌گردد. دولت معين نمي‌كندكه اين حمايت‌ها به چه شكلي بايد باشند، بلكه تنها فراهم‌آوري اين حمايتها را لازم مي‌داند. مديران مدارس نيزمسئوليت اطمينان يافتن از سازماندهي صحيح  آموزش و رفاه در جهت برخورداري دانش‌آموزان از حمايتهاي مورد نياز را عهده‌دار مي‌باشد.

اين درحالي است كه مسؤوليت ترسيم خطوط كلي آموزش كودكان استثنائي و اجراي سياستهاي حمايتي در قبال آن بر عهده شهرداري‌هاي مناطق مختلف كشورمي‌باشد.مراكز آموزش پيش دبستاني از مسووليت خاصي در قبال كودكان استثنائي برخوردارمي‌باشند.طبق قوانين آموزشي كشور،كودكان استثنايي از حق حضور در مدارس پيش دبستاني و مشاركت و مشاوره با كودكان عادي برخوردار مي‌باشند.  از جمله مهمترين وظايف شهرداري‌ها در قبال كودكان استثنائي مي‌توان به حمايت‌هايي چون   فراهم آوردن امكان مشاوره كودكان استثنايي با روانشناسان،تشكيل كلاسهاي گفتار درماني، تشكيل كلاسهاي آموزشي خاص، نظارت آموزشي و تشكيل دوره‌هاي آموزشي ضمن خدمت اشاره نمود.

شهرداري‌ها همچنين مسووليت تضمين برخورداري كودكان استثنايي از امكانات مشابه مراكز عادي آموزش پيش دبستاني و مراكز تفريحي را بر عهده دارند. مطابق قانون حمايت از افراد معلول (LLS) ،كودكان مواجه با معلوليت از حق برخورداري از دستياران خصوصي برخوردار مي‌باشند.كانونهاي مراقبتي كودكان متشكل از پرستاران كودكي است كه از كودكان رده‌هاي سني 12-1 سال مراقبت مي‌نمايند. از آن‌جائي‌كه كانونهاي مراقبتي كودكان تحت مقررات مهدهاي كودك مورد نظارت و ارزيابي واقع نمي‌گردند، درنتيجه برنامه‌ مهدها‌ي كودك درخصوص آن‌ها صادق نمي‌باشد.اما با اين حال قادر به فراهم آوري زمينه‌هاي لازم براي فعاليت كودكان مي‌باشند.خطوط كلي فعاليتي كانونهاي مذكور توسط آژانس ملي آموزش اعلام مي‌گردد.در اكثر شهرداري‌ها، مراكز مراقبتي كودكان از هماهنگي نزديكي با فعاليت‌هاي مراكز پيش دبستاني برخوردار مي‌باشند. طي دهه هاي اخير، مراكز پيش دبستاني آزاد براي آندسته ازكودكاني كه در ساير اشكال فعاليت‌هاي پيش دبستاني مشاركت نمي‌نمايند، ايجاد گرديد. دركانونهاي مذكورمشاركت در فعاليت‌هاي آموزشي فردي و گروهي ، اغلب تحت نظر يك مربي پيش دبستاني به كودكان ارائه مي‌گردد. اهداف مراكز پيش دبستاني آزاد با مراكز دولتي متفاوت بوده و به عنوان زمينه‌اي در جهت‌دهي به شخصيت اجتماعي كودكان نگريسته مي‌شود.طي دهه‌هاي80 و90 تعداد كودكان مهاجر در مراكز آموزش پيش دبستاني بسرعت افزايش يافته و سهم عمده‌أي از شهرداري‌ها نيز به ارائه خدمات آموزشي زبان مادري به كودكان غير بومي مبادرت مي‌نمودند. در حال حاضر نيز هدف اصلي مراكز پيش دبستاني تقويت دوزبانگي و شخصيت فرهنگي دوگانه كودكان غير بومي ساكن كشور سوئد مي‌باشد. گفتني است كه مدارس پيش دبستاني دانماركي و اسلونيايي نيز دركشور سوئد فعاليت دارند.

آموزش ويژه دانش‌آموزان مواجه با مشكلات يادگيري

آموزش كودكان مواجه با  مشكلات يادگيري طي سال1860 بصورت فعاليتي ضد انساني آغاز گرديد.گفتني است كه مدارس مذكور با دخالت هيئت‌هاي ايالتي اداره مي‌گرديد. در آغاز، مدارس مذكور به صورت شبانه روزي اداره شده و امكاناتي جهت اياب و ذهاب كودكان از خانه به مدرسه و بالعكس وجود نداشت. مدارس شبانه روي تا اواسط قرن بيست دركشور سوئد فعاليت داشتند. در سال1950 مجلس ملي تصميم به اجراي برنامه راهنما تحت دورة آموزشي جامع 9 ساله  مدارس (مقطع تكميلي متوسطه امروزي )گرفت. طي سال 1967 قا نون فراهم آوري مقدمات آموزش عقب ماندگان ذهني به تصويب رسيده وتحصيل براي كودكان مواجه با عقب ماندگي ذهني شديد اجباري گرديد اجباري بودن آموزش، در خصوص افراد رده هاي سني23- 21 سال مصداق نمي‌يافت. دراواسط دهه 80 مقطع آموزشي پايه  به10 سال تغيير يافته تا از اين طريق دانش‌آموزان تحت تعليم دورة چهار ساله آموزش مهارت حرفه‌اي كه امروزه  از آن تحت عنوان (مقطع تكميلي متوسطه استثنائي) ياد مي‌گردد، قرارگيرند. 

مطابق قانون مصوب1967تعداد دانش‌آموزان استثنائي قادر به ادامه تحصيل به ميزان دوبرابر افزايش يافته و ميزان هم‌كاري مدارس مذكور با مدارس عادي جهت رفع اين معضل و كمبود ابزار آموزشي گسترش يافت. درحال حاضر عمده كلاس‌هاي آموزشي مدارس مذكور در اماكن عمومي  تشكيل مي‌گردد كه  به مدارس پايه و تكميلي متوسطه تحت نظارت شهرداري‌ها تعلق دارد. در اول جولاي 1985 مسئوليت رسيدگي و نظارت برمدارس مذكور از سطح ملي به وزارت رفاه اجتماعي و وزارت آموزش و علوم تفويض گرديد. از اول جولاي1986 با اصلاح قوانين آموزشي  تداركات لازمه براي مدارس مذكور پيش بيني گرديد. مسئوليت آموزش افراد جوان و بزرگ‌سالان مواجه با  ناتوانائي‌هاي يادگيري دراول جولاي1996 از هيات‌هاي ايالتي به شهرداري‌ها تفويض گرديد.درحال حاضر،مدارس مذكور با مدارس پايه عادي ادغام شده و از ساختمان‌هاي اداري مشترك بهره برداري مي‌نمايند. 

آموزش ويژه دانش‌آموزان مواجه با نقص كاربردي

درحال حاضرمدارس ويژه كودكان و نوجوانان مواجه با نقايص شنوائي و افرادي كه از حضور درمدراس عادي محروم مي‌باشند فعاليت دارند. دركشور سوئد مراكز خاصي براي دانش‌آموزان مواجه با  نقص بينايي، دانش‌آموزان ناشنوا يا مواجه با  نقص شنوائي و ناتوانائي‌هاي يادگيري، دانش‌آموزاني كه از بدو تولد ناشنوا و نابينا بوده و دانش‌آموزاني كه از نقائص‌ گفتاري  رنج مي‌برند، داير مي‌باشد.در سال1889 قانوني به تصويب رسيد كه براساس آن هيئت‌هاي استاني مسئوليت آموزش كودكان ناشنوا (كرولال) را عهده دار گرديدند. دوره هاي آموزشي در موسسه توم توبدا  (Tom tebody) واقع درسولنا( Solna) برگزارشده و دانش‌آموزان استثنايي به همراه دانش‌آموزان عادي هم سن خود درمدارس ابتدائي و با كتب آموزشي يكسان تحت تعليم قرار گرفتند. آموزش ناشنوايان و افراد مواجه با  نقائص شنوائي طي سال 1938 تغيير نموده و آموزش‌هاي مذكوردر4 منطقه از كشور و درمدارس ويژه‌اي ارائه گرديد. مدارس مذكور در استكهلم، سوئد و هارنوساند تاسيس شده و دانش‌آموزان كرولال به  گذراندن آموزش پايه در آن مبادرت مي‌نمودند. طي سال 1998 دولت سوئد به اعطاي كمك هزينه تحصيلي به  والدين كودكان ناشنوا كه به آموزش زبان اشاره مبادرت مي‌نمايند مبادرت نمود. درحال حاضر تعداد 5 مدرسه ويژه كودكان ناشنوا يا مواجه با  نقص شنوائي  و يك مدرسه ملي ويژه  دانش‌آموزان ناشنوا يا مواجه با  نقص شنوائي و نقص شناختي و  دانش‌آموزان كور مادرزاد در كشور سوئد فعاليت دارند. اين مدارس در سطح ايالتي براي دانش‌آموزان مواجه با  نقص شنوائي طراحي گرديده اند. طي سال1950  آموزش افراد نابينا يا مواجه با نقص بينائي، تا حد زيادي  با سيستم مدارس عادي هم‌سان گرديد.

مدارس پايه ويژه  دانش‌آموزان استثنائي (سارس كولان )

مدارس مذكور مختص كودكان و نوجوانان مواجه با  اختلالات يادگيري مي‌باشد.آموزش درمدارس مذكور تا حد ممكن با آموزش درمدارس پايه و  تكميلي متوسطه عادي يكسان بوده و دانش‌آموزان از آموزشي متناسب با محيط آموزشي برخوردار مي‌گردند. طبيعتاً، درهر حال، تفاوت در محتوي، خصوصيات و سطوح آموزشي غيرقابل اجتناب است. اين در حالي‌است كه در اكثرموارد، اين نوع آموزش از نظر اداري و ساختاري با مدارس پايه عادي مشترك بوده و اغلب از مديريت آموزشي يكسان برخوردار مي‌با‌شد.گفتني است كه دانش‌آموزان ممكن است  به عنوان عضوي  از مدارس پايه بوده و درعين حال به گذراندن سيلابس‌هاي آموزشي دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري نيز مبادرت نمايند. آموزش ويژه  دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري به دودسته مدارس پايه  و تربيتي تقسيم مي‌گردد. مدارس نخست ويژه آن‌دسته از دانش‌آموزاني است كه از قدرت خواندن و نوشتن برخوردار بوده و با بهره گيري از مهارت‌هاي مذكور به كسب علم مبادرت مي‌نمايند. مدارس تربيتي نيز ويژه آن دسته از  دانش‌آموزاني است كه از توانايي يادگيري دروس  پايه مدارس عادي برخوردار نبوده و در مدارس استثنايي تحصيل مي‌نمايند. آن دسته از دانش‌آموزاني كه در مدارس پايه ويژه افراد مواجه با اختلالات يادگيري ثبت نام مي‌نمايند به گذراندن دورة آموزشي اجباري9 ساله با گذراندن آموزش  اختياري طي سال دهم مبادرت مي‌نمايند. پس از گذراندن دوره آموزشي9 ساله در مدارس پايه، داش آموزان مواجه با اختلالات يادگيري از مجوز حضور در دورة چهار ساله آموزش تكميلي متوسطه برخوردار مي‌گردند. هدف عمده مدارس پايه استثنايي فراهم آوردن زمينه تحصيلي كودكان و نوجوانان مواجه با اختلالات يادگيري با توجه به شرايط فردي آنهاست.  باتوجه به متدهاي آموزشي مدارس مذكور  فرصت‌هاي مناسبي جهت نيل به  اين هدف به وجود آمده كه از آن جمله مي‌توان به تنظيم دوره‌هاي آموزشي متناسب با توانائيهاي فردي دانش‌آموزان، تعيين محتواي سيلابسيهاي آموزشي  و اتخاذ روش‌هاي تدريس مناسب اشاره نمود. ازجمله مهم‌ترين وظايف مدارس مذكور فراهم نمودن زمينه مناسب جهت پرداختن به زندگي فعال اجتماعي و آمادگي دانش‌آموزان در دوره بزرگسالي است. مجلس ملي سوئد (ريدستاك) به طراحي برنامه هاي درسي مشترك ويژه  مدارس پايه و مدارس متوسطه تكميلي استثنايي مبادرت مي‌نمايد. در برنامه هاي درسي جديد تعيين و تبين اهداف كلي واصول عمومي نظام  آموزش استثنايي لحاظ گرديده است.برنامه‌هاي  درسي، جداول زمانبندي و سيلابس‌هاي آموزشي به طوركامل توسط مجلس ملي  ارائه مي‌گردد. در برنامه‌ها و جداول زمان‌بندي مذكور،حداقل ساعت درسي مدارس مختلف مشخص گرديده است. معلمين، دانش‌آموزان و والدين سوئدي از آزادي عمل بسيارزيادي جهت انتخاب روش‌ها و دروس آموزشي مناسب برخوردار مي‌باشند. برنامه‌هاي آموزشي مقطع تكميلي متوسطه ويژه دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري بر 8 برنامه ملي اعم از علوم هنري،  مكانيك خودرو، تجارت، مديريت،  صنايع دستي، هتل‌داري، صنايع، رسانه‌هاي گروهي علوم زيست محيطي مشتمل مي‌گردد. اين درحالي است كه برخي از موضوعات هسته‌اي دركليه برنامه‌هاي آموزشي مشترك مي‌باشندكه از آن جمله مي‌توان به زبان سوئدي / سوئدي به عنوان زبان خارجي، زبان انگليسي، رياضيات، علوم اجتماعي، علوم ديني، علوم طبيعي، ورزش و علوم  هنري اشاره نمود. آن دسته از دانش‌آموزاني كه از علايق خاصي غيراز برنامه‌هاي ملي برخوردار با‌شند، برنامه‌هاي خاص آموزش آنان توسط انجمن ملي آموزش طراحي مي‌گردد. گفتني است كه اين برنامه مشتمل بر دروس اصلي برنامه ملي به علاوه آموزش‌هاي حرفه‌اي وتركيبي از دروس و برنامه‌هاي محلي مي‌باشد. ارائه برنامه‌هاي فردي در جهت هدايت دانش‌آموزان به برنامه ملي به تحت پوشش قرار دادن نيازهاي آموزشي و شغلي آنان منتهي مي‌گردد. از جمله موارد درسي آن دسته از دانش‌آموزاني كه به  آموزش حرفه‌اي مبادرت مي‌نمايند مي‌توان به زبان سوئدي، رياضيات، علوم اجتماعي، ورزش، علوم  هنري و آموزش حرفه‌اي اشاره نمود. از جمله مواد درسي آن دسته از دانش‌آموزاني كه به آموزش شغلي مبادرت مي‌نمايند نيز مي‌توان به دروس ارتباطي و تعاملي، درك واقعيت و مهارت‌هاي دنياي اطراف، هنرهاي عملي، ورزش و فعاليت‌هاي روزانه اشاره نمود.

مدارس استثنائي

آن دسته از كودكان و نوجواناني كه به واسطه مواجهه با  اختلالات يادگيري از ثبت نام  درمدارس پايه عادي محروم مي‌گردند، به مدارس استثنائي ويژه افراد مواجه با اختلالات يادگيري معرفي مي‌گردند. اين مطالب شامل افراد مواجه با  نقائص حركتي دائمي نيز مي‌گردد.

 اداره كنندگان مدارس پايه استثنائي به اتخاذ تصميماتي درخصوص پذيرش يا عدم پذيرش كودكان جهت تحصيل درمدارس استثنايي مبادرت مي‌نمايند. اكثريت دانش‌آموزان مواجه با نوعي اختلالات كاربردي به گراند اسكولايا (مدارس پايه استثنايي) رفته و از حمايت‌هاي لازمه برخوردار مي‌گردند. مدارس ويژه تاجاي ممكن به ارائه برنامه‌هاي آموزشي معادل مدارس پايه عادي ( سارس اسكولا) مبادرت مي‌نمايند. دركشور سوئد تعداد 6 مدرسه استثنايي ويژه  ناشنوايان يا دانش‌آموزان مواجه با نقص شنوائي فعاليت دارد كه از اين تعداد 5 مدرسه منطقه‌اي و1 مدرسه ملي است كه به پذيرش دانش‌آموزان از سراسر كشور مبادرت مي‌نمايد. مدارس منطقه‌اي در هارنوسند ( مدرسه كريستين)، استكهلم ( مدرسه مانيلا)، اوربرو (مدرسه برژيت) و نورس يورك ( مدرسه ونر) و لاند ( مدرسه اوستروانگس ) واقع گرديده‌اند. مدرسه ملي نيز درمنطقه گنستا (مدرسه آسباكا) و براي دانش‌آموزان ناشنوا يا مواجه با نقص شنوائي و اختلالات يادگيري بر پا گرديده است.  آن دسته از دانش‌آموزاني كه درمدارس استثنائي آموزش مي‌‌بينيد ملزم به گذراندن دوره آموزشي10 ساله آموزش مدارس پايه مي‌ياشند. دولت سوئد ملزم به تأمين كليه هزينه‌هاي دانش‌آموزان مدراس استثنائي شامل مخارج اقامت شبانه روزي، امكانات آموزشي، هزينه سفرهاي  آموزشي و اياب و ذهاب مي‌باشد. شهرداري‌هاي محلي نيز ملزم به پرداخت ماليات‌هاي معيني به دولت در جهت ثبت نام دانش‌آموزان مي‌باشند. طبق آمار بدست آمده طي دسامبر2000 شهريه آموزشي ساليانه هر دانش‌آموز بر75000 SEK  بالغ مي‌گردد كه توسط شهرداري‌هاي محلي به دولت پرداخت مي‌شود. اين درحاليست كه طبق آخرين آمار بدست آمده طي  ژانويه 2002شهريه مذكور بر182000SEK بالغ گرديده است. مدارس استثنائي توسط آژانس ملي مدارس استثنائي اداره مي‌گردند.گفتني است كه آژانس ديگري با عنوان I.P.M در جهت رسيدگي به امور ناشنوايان و افراد مواجه با  نقص شنوايي فعاليت دارد. از جمله مهم‌ترين مراكز مددياري كشور سوئد مي‌توان به مركز مددياري ناشنوايان مواجه با  نقص شنوائي و مركز مددياري واقع در Gnesta ويژه  ناشنوايان مواجه با نقص شنوايي و اختلالات يادگيري، مركز مددياري گفتار و زبان  سيگ توناSigtuna ويژه  دانش‌آموزان مواجه با لكنت زبان، مركز مددياري بينايي اوربرOrebro ويژه دانش‌آموزان نابيناي مواجه با ناتوانائي‌هاي ديگر و مركز مددياري بينايي استكهلم ويژه دانش‌آموزان مواجه با نقص بينائي اشاره نمود.  از اول جولاي 2001، آژانس جديدي با عنوان انيستيتو آموزش استثنايي سوئد در جهت تأمين   بودجه‌ لازم آموزش استثنايي آغاز به فعاليت نمود. گفتني است كه مراكز مددياري فوق تحت نظارت آژانس مذكور به مشاركت بايكديگر مبادرت مي‌نمايند. تعداد دانش‌آموزان مدارس استثنائي سوئد بر800 نفربالغ مي‌گردد. اكثريت قريب به اتفاق  دانش‌آموزان ( حدود 5/4 درصد ) ناشنوا بوده و يا از نقص شنوائي رنج مي‌بردند. تعداد معلمين (كادر تمام وقت ) نيز بر340 نفر بالغ مي‌گردد. گفتني است كه 85% درصد معلمين مدارس استثنايي از گواهي‌نامه آموزشي و6 نفر از هر ده نفرمعلم از گواهي‌نامه ويژه آموزش  استثنائي برخوردار مي‌باشند.  

مقطع تكميلي متوسطه استثنائي

اهداف مدارس عادي تكميلي متوسطه  درخصوص مدارس متوسطه استثنائي نيز صادق مي‌باشد.

با اين تفاوت كه در عوض ارائه دروس عادي زبان سوئدي و انگليسي، به افراد ناشنوا يا مواجه با نقص شنوائي متدهاي خاصي اعمال مي‌گردد. مدارس مذكور وظيفه تضمين دو زبانگي دانش‌آموزان پس از اتمام تحصيلات را عهده‌دار مي‌باشد. به عبارت ديگر به تقويت توانائي درك زبان اشاره سوئدي و خواندن آن وتوانائي بيان افكار و عقايد به زبان اشاره و زبان نوشتاي انگليسي در دانش‌آموزان منتهي مي‌گردد.

متدهاي آموزشي

متدهاي آموزشي مدارس پايه استثنائي به طور جداگانه‌اي تعيين و طراحي مي‌گردد‌. ابعاد كلاس‌ها بسياركوچكتر بوده اما تعداد معلمين و دستياران از مدارس پايه عادي يا مدارس تكميلي متوسطه بيشتر است. در برنامه‌هاي آموزشي هر سيلابس درسي اهداف آموزشي دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري مشخص گرديده و اين درحالي است كه از شيوه تدريس سخني به ميان نيامده است. از اين روي مديران مدارس، معلمين، دانش‌آموزان و والدين از آزادي عمل بسيار زيادي جهت طراحي دروس و انتخاب متدها ومواد درسي برخوردار مي‌باشند اغلب آموزش‌ها به‌ صورت فردي به دانش‌آموزان ارائه مي‌گردد. 

برنامه‌هاي آموزشي، جداول زماني و سيلابس‌هاي آموزشي انواع مختلف مدارس و اهداف برنامه‌هاي آموزشي ويژه  دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري به طور كامل طراحي گرديده است. دولت سوئد به تعيين برنامه زمانبندي شده‌اي براي مدارس پايه و تكميلي متوسطه استثنايي مبادرت نموده است.آژانس ملي آموزش مسئوليت طراحي سيلابس‌هاي آموزش استثنايي اعم از  زبان خارجي دوم وسوم، زبان انگليسي، رقص، نمايشنامه، زبان سوئدي و زبان اشاره ويژه دانش‌آموزان ناشنوا را عهده دار مي‌باشد. ساير دروس و سيلابس‌هاي آموزشي مدارس پايه  توسط دولت تعيين مي‌گردد. آژانس ملي آموزش هم‌چنين به طراحي سيلابس آموزش ويژه مدارس پايه  استثنائي مبادرت مي‌نمايد. 

آمارتحصيلي

طي آخرين آمار بدست آمده در سال2001-2000 تعداد دانش‌آموزان استثنايي مقاطع آموزش پايه و تكميلي متوسطه بر600 /18 نفر بالغ مي‌گردد. گفتني است كه تعداد13500 نفر در مدارس پايه استثنائي و تعداد5100 نفرنيز درمراكز تكميلي متوسطه استثنائي به تحصيل مبادرت مي‌نمايند.تعداد معلمين ( كادر تمام وقت ) نيز بر200/4 نفردرمدارس پايه و 700/1 نفردرمراكزتكميلي متوسطه استثنائي بالغ مي‌گردد. گفتني است كه بالغ بر87% معلمين مدارس پايه استثنائي و 82%معلمين مراكز تكميلي متوسطه از گواهينامه آموزشي برخوردارمي باشند. به عبارت ديگر تعداد معلمين (كادر تمام وقت) بر4/25 نفر به ازاي هر100دانش‌آموزدر مدارس پايه  و 9/24 به ازاي هر 100دانش‌آموز در مراكز تكميلي متوسطه بالغ مي‌گردد. لازم به ذكر است كه بالغ بر13% دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري (1600نفر ) نيز در مدارس پايه و مراكز تكميلي متوسطه عادي آموزشي مي‌بيند.

نهادهاي برنامه ريز مدارس استثنائي

آژانس ملي آموزش به طراحي سيلابس آموزشي ويژه مدارس استثنائي كه از هيچ همانندي درسيستم آموزشي كشور برخوردار نمي‌باشد، مبادرت ‌نموده است.  زبان اشاره دراين مدارس از سيلابسي خاصي برخوردار مي‌باشد. هر ساله دولت سوئد به مشخص نمودن جداول زمانبندي مدارس استثنائي مبادرت مي‌نمايد.جداول زمانبندي كه سال‌هاي تحصيلي10-1 را شامل مي‌گردد از نظر شكلي نظيرجداول زمانبندي مدارس پايه مي‌باشد.تعيين تعداد ساعات مشخص درسي، امكان انتخاب‌هاي فردي دانش‌آموزان و انتخاب‌ مدارس تكميلي برعهده آژانس ملي آموزش سوئد مي‌باشد. 

ارزيابي تحصيلي

دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري به دريافت مدارك علمي مشخص متناسب با  نوع برنامه‌هاي آموزشي نائل مي‌آيند. دانش‌آموزان هم‌چنين در صورت درخواست والدين، مورد ارزيابي تحصيلي قرلر مي‌گيرند. به دانش‌آموزان مدارس پايه استثنائي نيز در صورت درخواست والدين نمراتي تعلق مي‌گيرد. از سيستم ارزيابي تحصيلي دو نمره‌اي با عناوين قبولي عادي (G) و قبولي متوسط(VG) جهت ارزيابي دانش‌آموزان مقاطع پايه و تكميلي متوسطه استثنائي استفاده مي‌‌شود. گفتني است كه آن دسته از دانش‌آموزاني كه به اخذ نمره قبولي عادي (G) نائل نيايند تنها مدركي دال برحضور آنا‌ن در دوره‌ و رشته آموزشي مربوطه  اعطا مي‌گردد. دانش‌آموزان مدارس استثنائي از سيستم ارزيابي تحصيلي مشابهي همچون مدارس پايه  عادي برخوردار بوده  و از سيستم 3 نمره‌اي با عناوين قبولي عادي (G)، قبولي متوسط (V G)و قبولي ممتاز (MVC) بهره مي‌برند.  

ا رتقاء تحصيلي

قوانين مدارس پايه درخصوص مدارس استثنائي نيز مصداق مي‌‌يابد.مسووليت اتخاذ تصميم درخصوص ارتقاي تحصيلي دانش‌آموزان مدارس پايه به كلاس‌هاي  بالاتر بر عهده هيئت امناي مدارس مي‌باشد. مديران مدارس نيز از مسئوليت سازماندهي دروس و فعاليت‌هاي حرفه‌اي به دانش آموزان و ارائه خدمات مشاوره و راهنمايي جهت  انتخاب از ميان گزينه‌هاي مختلف ارائه شده توسط مدارس برخوردار مي‌باشند.

اعطاء مدارك آموزشي

آن دسته از دانش‌آموزاني كه به تحصيل درمدارس پايه استثنائي مبادرت مي‌نمايند، در پايان به دريسافت گواهي‌نامه آموزشي نائل مي‌آيند. علاوه براين، نمرات ارزشيابي تحصيلي نيز به آنان ارائه مي‌گردد. گفتني است كه دانش‌آموزان مدارس استثنائي نيز از سيستم نمره دهي مشترك با  مدارس عادي برخوردار مي‌باشد. 

چارچوب‌هاي قانوني

قوانين آموزشي مصوب 1985 بركل سيستم آموزشي كشور مشتمل برمدارس پايه، مدارس تكميلي متوسطه، آموزش پايه و تكميلي متوسطه استثنايي آموزش بزرگ‌سالان تحت نظارت شهرداري و آموزش بزرگ‌سالان مواجه با  نقائص يادگيري مصداق مي‌يابد.قوانين آموزشي به واسطه بخشنامه هاي صادره  دولت به مدارس سراسر كشور به مورد احرا گذارده مي‌شود. بخشنامه‌هاي مذكور بخشنامه‌هاي مدارس ويژه و بخشنامه مدارس متوسطه تكميلي دانش‌آموزان مواجه با  ناتوانائي‌هائي يادگيري را شامل مي‌گردد. از اول ژانويه 1998 قوانين جديدي درخصوص مقاطع آموزش پيش دبستاني و آمادگي در قوانين آموزشي كشور لحاظ گرديده است. طي سال 1995 كليه  مدارس پايه كشور به اجراي برنامه‌هاي آموزشي يكسان كه  توسط دولت تنظيم مي‌‌گردد، مبادرت مي‌نمايند. طي سال 1999 دولت سوئد تصميم به بازنگري قوانين آموزشي كشور توسط كميته پارلماني گرفت. دولت نيز به تشكيل كميته پارلماني جهت  بازنگري آموزش كودكان، نوجوانان و بزرگ‌سالان مواجه با ناتوانائي‌هاي جسماني و ذهني مبادرت نمود.

نهادهاي مركزي آموزش استثنايي

مسئوليت اتخاذ تصميم مبني بر پذيرش يا عدم پذيرش كودكان درمدارس پايه استثنائي بر عهده هيئت امناء مدارس پايه استثنائي سوئد مي‌باشد. شكايات وارده بر تصميمات هيئت مذكور   تنها از سوي والدين و يا قيم كودكان به انجمن شكايات آموزشي تسليم مي‌گردد. 

هيئت مديره دانشگاه‌ها و دانشكده‌ها ي ايالتي كشور سوئد پاسخ‌گوي نيازهاي خاص آندسته از دانشجوياني است كه به واسطه اختلالات جسماني يا ساير مشكلات از روند طبيعي تحصيلات خود بازمانده‌اند. بنابر مصوبات آموزش عالي، هيئت‌هاي مديره مراكز آموزش عالي ملزم به تخصيص حداقل 15درصد از بودجه آموزشي به دانش جويان مواجه با اختلالات جسماني مي‌باشند. لازم به ذكر است چنانچه بودجه 15درصدي اختصاص يافته به اين امر كافي نباشد، دانشگاه ملي استكهلم عهده دار مسئوليت تامين بودجه مازاد مي‌گردد. طي سال 2001 بالغ بر2200 دانشجوي سوئدي با اختلالات كاركردي مواجه بودند كه از اين تعداد ،1500دانشجو از كمكهاي مالي آموزشي برخوردار گرديدند.

از پائيز سال 1999 آزمون استعداد تحصيلي دانشجويان استثنايي جهت ورود به مقطع آموزش ليسانس در قالب دو آزمون ويژه دانش آموزان مواجه با اختلالات بينايي از طريق خط بريل (braille)

و آزمون ويژه دانش آموزان ناشنوا به واسطه نوار كاست برگزارمي‌گردد.

مشاوره آموزشي

اكثريت دانش‌آموزان كلاس‌هاي 9و 10 مدارس پايه استثنائي از خدمات  مشاوره آموزشي و شغلي درجهت آمادگي  براي ورود به مراكز تكميلي متوسطه و آشنايي با  زندگي اجتماعي بهره مند مي‌گردند. آن دسته از دانش‌آموزاني كه تحت آموزش حرفه‌اي ويژه  دانش‌آموزان مواجه با اختلالات يادگيري قرار مي‌گيرند، ملزم به گذراندن حداقل22 هفته آموزشي مي‌باشند. درجدول زمانبندي ارائه تعدادي از ساعات آموزشي  به انتخاب مدارس بوده و عمدتاً به آموزش عملي اختصاص مي‌يابد. مشاورين شغلي مدارس استثنائي به نمايندگي از آژانس استخدامي از وظايف مشخصي برخوردار بوده و به همين منظور آموزش مي‌بينند. از جمله مهم‌ترين وظايف مشاورين مي‌توان به يافتن مكاني جهت آموزش زندگي كاري و ايجاد اشتغال از طريق ارائه آموزش‌هاي خاص به دانش‌آموزان سال آخر آموزش اشاره نمود. آن دسته از دانش‌آموزان استثنايي كه به تحصيل درمدارس پايه يا مدارس استثنائي مبادرت مي‌نمايند،توسط هيئت امناء مدارس از مجوز ادامه تحصيلات خود به طريقي غيراز آنچه كه درقوانين آموزشي لحاظ گرديده برخوردار مي‌گردند كه از آن جمله مي‌توان به آموزش درخانه اشاره نمود.گفتني است كه تحت چنين شرايطي روندپيشرفت تحصيلي دانش آموزان مورد نظارت قرار مي‌گيرد.لازم به ذكر است اگرچنانچه شرايط مذكور وجود نداشته و يا شرايطي كه تحت آن اجازه صادر گرديده برقرار نباشد، مجوز مذكور در هر زمان ابطال مي‌گردد.

اكثر كلاس‌هاي آموزشي كودكان استثنايي در ساختمان مدارس پايه و مراكز تكميلي متوسطه عادي تشكيل مي‌گردد. علاوه براين ،تعدادي از دانش‌آموزان مواجه با  اختلالات يادگيري نيز در كلاس‌هاي مدارس پايه و مراكزتكميلي متوسطه عادي آموزش مي‌بينند. از اين روي  غيرمعمول نيست كه معلمين مدارس عادي پايه و تكميلي متوسطه  به تدريس موضوعات هنري به دانش‌آموزان مدارس استثنايي نيز مبادرت مي‌نمايند. دانش‌آموزان مواجه با نواقص حركتي درمدارس پايه عادي حاضر گرديده وتنها از كمك‌هاي ويژه‌اي  برخوردار مي‌گردند. در سطوح محلي و ملي، مراكز مددياري مختلفي درجهت ارتقاء پيشرفت تحصيلي كودكان و نوجوانان ناشنوا، نابينا  و يا مواجه با لكنت زبان برپا مي‌باشد.  فعاليت‌ عمده مراكز مذكور بر انجام تحقيقات آموزشي و تربيتي درخصوص دانش‌آموزان مواجه با  اختلالات يادگيري در سيستم آموزش دولتي متمركز گرديده‌ است.

پذيرش و هدايت تحصيلي

اداره كنندگان مدارس پايه و انجمن مدارس استثنائي به اتخاذ تصميمات درخصوص پذيرش يا عدم پذيرش كودكان در مدارس استثنايي مبادرت مي‌نمايند. 

منبع : http://www.shmoton.ir